Heraanleg van het Schuman-plein en omgeving: niet bevredigend!

Positieverklaring van de GAQ

De huidige situatie:

De Schuman-rotonde ligt in het hart van de Europese wijk van Brussel. Het is een belangrijk knooppunt voor het autoverkeer dat vanaf de E40 naar het stadscentrum komt. De lay-out ervan is echter niet goed afgestemd op gedeeld gebruik door verschillende verkeersdeelnemers (voetgangers, fietsers, automobilisten, taxi’s, bussen). En verder is het een belangrijke doorgangsweg voor het met de auto bereiken (en verlaten) van de Squareswijk.

Het Schuman-plein en omgeving vormen een gênant en disharmonisch geheel in het centrum van de Europese wijk van Brussel: een verouderde, onvoldoend onderhouden ruimte met permanente verkeersopstoppingen, in de eerste plaats door de toestroom van pendelaars.

Het centrale plein – met een overwegend halfdoorlatende bodem – is omgeven door hagen en bloemperken en er staan meerdere bomen. Het is vlak en daarom goed te gebruiken voor de organisatie van recreatieve en feestelijke evenementen: een broodfestival in mei, een sportfestival in september, kerstanimaties in december.

Vóór de Coronavirus-context werden er bijna elke dag politieke demonstraties van allerlei aard gehouden, met een sterk variërend aantal deelnemers (van enige tientallen tot – soms – duizenden mensen).

Onze verwachtingen:

Al bijna twintig jaar vraagt de GAQ om een heraanleg van de het plein en de directe omgeving om deze ruimten gebruikersvriendelijker en groener te maken en de verschillende typen verkeer beter op elkaar af te stemmen.

In deze context wenst de GAQ een algemene vermindering van het gemotoriseerd verkeer.  We dringen aan op een globaal mobiliteitsplan dat, onder andere via doeltreffende interregionale overeenkomsten, verder zou gaan dan onze buurt, en ook Park&Rides, toegangsreguleringen, het GEN Brussel, enzovoorts zou kunnen omvatten.

De GAQ stelt dat dit heraanlegsproject moet worden uitgewerkt in overleg met de bewoners van de wijk, werknemers, gebruikers, winkeliers en de Europese instellingen

Het voorstel van de gewestelijke regering (in het kort):

-Verwijdering van de bestaande vegetatie in de volle grond en eliminatie van het half-doorlaatbare karakter van het terrein, om er een volledig verhard ‘halfrond’, een kuil met brede treden en een zacht glooiende helling, te bouwen. Planten worden in potten gezet op de noordelijke buitenrand van het plein en op de Wetstraat.

-Plaatsing van een luifel, in de vorm van een schotelvormige overkapping op palen in het midden van het plein, met een spiegeleffect binnenin.

-Herinrichting van het verkeer, zodanig dat alleen bussen, taxi’s en officiële voertuigen rond de rotonde mogen blijven rijden. Het noord-zuid verkeer wordt verlegd naar de Blijde Inkomstlaan, die een tweerichtingsstraat zou worden. Met uitzondering van de eerder genoemde categorieën voertuigen zal het niet meer mogelijk zijn om de rotonde in of uit te rijden via de Oudergemlaan of de Froissartstraat.  De vermindering van het aantal voertuigen op de rotonde zou het verkeer van de Kortenberglaan naar de Wetstraat vlotter moeten maken.

-Er komt een rijstrook in tegengestelde richting voor bussen en fietsers op de Kortenberglaan.

-Er komt een tweerichtings snelle fietsroute op het noordelijke deel van de projectzone.

-Er komt een lage muur op het noordelijke deel van de rotonde als bescherming tegen terrorisme, waardoor voetgangers gedwongen worden een grote omweg te maken om van het noorden naar het zuiden van het plein te gaan.

Onze opmerkingen over het project:

1) Over de werkwijze van de regionale overheid

Wij betreuren het dat het Brussels Gewest de lokale bevolking niet heeft willen betrekken bij de definitie van dit project. Er zijn in het geheel geen opiniepeilingen, participatieve rondetafelgesprekken of andere enquêtes gehouden om de verlangens van de burgers en gebruikers voor deze emblematische plaats te peilen. Het project is het resultaat van een internationale architectuurwedstrijd. Het werd in 2019 door het Gewest Brussel voorgesteld en kreeg toen veel kritiek. Het huidige project (2020) is evenwel bijna identiek aan dat plan van 2019. We werden nauwelijks geïnformeerd en hebben nooit de notulen ontvangen van de – hoe dan ook weinig talrijke – vergaderingen met de burgers die in 2019 werden gehouden.

We betreuren dat de gewestelijke overheid het gemotoriseerde verkeer niet in een breder perspectief heeft beschouwd voor een groter gebied dat zich enkele kilometers voorbij de rotonde uitstrekt; dat er geen impactstudie is uitgevoerd door onafhankelijke experts en dat er geen echte alternatieven worden voorgesteld. Bovendien zijn de gevolgen van het toekomstige richtplan van aanleg voor de Wetstraat niet in rekening genomen (er worden 14 kantoortorens en appartementsgebouwen gepland).

2) Over de architecturale en landschappelijke aspecten van het project

De luifel, de te installeren grote en fragiele centrale structuur, dreigt politieke demonstraties in het midden van het plein onmogelijk te maken. We vrezen dat de stad Brussel, uit angst voor mogelijke schade aan de luifel, de mogelijkheden om er te demonstreren beperkt.

Na installatie van de luifel en aanleg van het concaaf ‘halfrond’ (het plenum) zal het niet meer mogelijk zijn meerdere keren per jaar tenten op te zetten voor festiviteiten op het plein, zoals dat tot nu toe jaarlijks geschiedt.

Het afschaffen van de doorlaatbare en half-doorlaatbare oppervlakken en het verwijderen van de vegetatie in volle grond ten gunste van struikjes in potten lijkt ons in een periode van globale opwarming niet erg zinvol. Van de mensen horen we nu juist dat ze hopen – en verwachten – dat er op pleinen en langs straten in onze buurt meer bomen zullen komen.

Wij zijn gehecht aan het perspectief van de Wetstraat (met de triomfbogen van het Jubelpark), en betreuren het dat dit doorzicht nu, na de impact van de The One toren, nog eens beschadigd zal worden.

We betreuren het dat we niet op de hoogte zijn gesteld van het advies van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen.

3) Over de mobiliteit

We vinden het vlotter maken van het snelle fietsverkeer van het Jubelpark naar de Wetstraat een goed initiatief, maar vrezen conflicten met andere gebruikers.

De rijstrook in tegengestelde richting op de Kortenberglaan zal het verkeer op de Franklinstraat verlichten – wij zijn daar helemaal vóór.

Het meeste verkeer op Schuman komt van de E40. Wij zijn van mening dat het vlotter maken van dit verkeer in de richting van de Wetstraat, en dus het in stand houden van deze stadsautostrade, het doorgaand verkeer eerder aanmoedigt dan helpt te verminderen.

Veel bewoners van de Europese Wijk hebben ernstige bezwaren tegen de plannen om de inwoners van de Europese wijk, alsook bezorgers en dienstverleners die van de auto gebruik (moeten) maken, te dwingen om lange omwegen te maken teneinde de pleinen te bereiken, wat ook nog eens zal leiden tot een verdichting van het verkeer in de woonstraten. Eén en ander draagt bij tot een gevoel ingesloten of zelfs geïsoleerd te zijn. Het behouden van een rijbaan rond de rotonde wordt door sommige inwoners van de wijk gevraagd (ook al bestaat hierover geen consensus); anderen zien de verwijdering van de rijbaan rond de rotonde als een stap voorwaarts voor een rustigere wijk.

Het introduceren van twee rijstroken op Blijde Inkomstlaan roept bij ons vragen op: meer uitlaatpijpen langs het Jubelpark lijkt ons zeker geen verbetering, gelet op het grote aantal bezoekers en lopers in het park en de huidige staat van de bomen en planten in dat park.

Voetgangers en mensen met een beperkte mobiliteit lijken in dit project de grote verliezers te zijn, terwijl ze daarin nu juist een centrale plaats zouden moeten innemen. De lange muur in een cirkelboog zal ze dwingen een grote omweg te maken om van het noorden naar het zuiden van het plein te gaan (en vice-versa).

4) Over de symboliek

De Europese symboliek ontbreekt volledig in het project, terwijl het nieuwe ensemble bij elke Europese topconferentie door camera’s uit de hele wereld zal worden gefilmd.

5) Over de veiligheid

Wij betreuren het dat in de documenten die aan het openbaar onderzoek zijn voorgelegd geen advies over de veiligheidsimplicaties voor het plein zelf (maar ook voor onze wijk in het algemeen) is opgenomen.

Conclusie:

We vragen de gewestelijke overheid een andere aanpak te kiezen en af te zien van de verticale benadering van stedenbouwkundige projecten. We vragen nadrukkelijk om inspraak te krijgen, zoals die ons is beloofd in het Brusselse regeerakkoord.

Dit project beantwoordt niet voldoende aan de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs, en ook niet aan de op milieubescherming gerichte bepalingen in de Belgische regeringsakkoorden.

Er zijn veel punten voor verbetering vatbaar en we zijn bereid om met de gemeentelijke en gewestelijke overheden rond de tafel te gaan zitten om samen voor de komende decennia een oplossing te formuleren voor het Schuman-plein en omgeving.